Ядун у Налібоцкай пушчы

Яшчэ ў мае студэнцкія гады, вандруючы пешкі з заалягічнымі мэтамі па Налібоцкай пушчы, я даволі часта прыпыняўся на начлег у хутарскіх сялян у Навусці, Козліках, Камароўскіх, Козе Пенна, Барсуча і ў іншых хутарох. У тыя ўжо далёкія 1980-я гады амаль што ніколі ніхто не адмаўляў у начлезе гэтакаму кшталту вандроўнікаў. Нават нярэдка запрашалі на вячэру, або сьняданак. Пад час размоў за ежай не аднойчы чуў, што нешта адбывалася ў ядун. Што то за ядун, я не адразу ўцяміў. Паступова я даведаўся, што ядуном пушчанскія сяляне называюць сэзонны час масавага выпладу заедзі, гэтакай як званцоў, машкі й асабліва слепакоў. Тое накладала шмат дадатковых перашкод у сялянскіх справах, перш за ўсё ў доглядзе за быдлам. Напрыклад, у ядун ані мыкі, ані коні не маглі трываць падоўгу на пашы, беглі ў хлявы ў стойла, і прыходзілася ім касіць траву і карміць у хлявох.

Слепакі на партках пад час ядуна ў Налібоцкай пушчы.

Нялатва было рымсціць і самім сяляным як на падворку, але асабліва ў лесе пад час нейкай працы, як тое высечка й уход за лесам, збор ягад або грыбоў, падсочка хвой, сенаваньне і г.д. У сваім заалягічным побыце ў Налібоцкім тэрэне я шмат калі жахліва адчуў, што такое сапраўдны пушчанскі ядун. Менавіта ў Налібоцкай пушчы, дзе досыць вялікая дзель водна-балотных варункаў, заядзі бывае асабліва шмат. Тады я не раз пра сябе меркаваў. Ну так, людзі могуць схавацца ад заядзі па хатах, або як я ў намёце. Быдла можа з большага перажыць ядун па хлявох. Таксама пушчанскія сяляне ўжывалі дзёгаць, або пакупныя ў крамах рэпеленты.

А вось як то быць дзікім капытным жывёлам гэтакім як зубар, або лось? Куды ім схавацца ў гэтакі пакутлівы час? Меў я шмат назіраньняў, што ім пад час ядуна прыходзіцца даволі цяжка і пакутліва. Нават драпежным сысунам, асабліва гэтакім як мядзьведзь, воўк, або рысь ядун дадае шмат цяжкіх турботаў.

Безумоўна сысуны прыстасаваны больш менш пазьбягаць смяротнага ўплыву заядзі. Хто зь іх мае і ў летні час досыць густое валасяное покрыва (напрыклад, зубр, лось або ліс), або таўстую скуру (дзік, зубр). Але гэтакая абарона ёсьць не па ўсім целе, й маюцца надта ўразьлівыя часткі, як тое пыса, саскі, геніталіі, вочы, анальная адтуліна, ногі ў суставах, рогі ў скуры й іншыя. Хтось карыстае норы (барсук, ліс і нават зайцы і лясная куна), або вышыню дрэў (рысь і лясная куна), хтось нацягвае копы расьлінасьці і залазіць пад іх (дзік), або хаваецца ў шчыльных зарасніках (ваўкі, янотападобныя сабакі). Хтось абмазваецца ў гліну, мокрую тарфу, або багенны бруд (зубр, лось, дзік, высакародны алень). Таксама сысуны труцца аб стаўпуры дрэў, карэньні з зямлёй на вываратах дрэў, валяецца у сухім пяску ці тарфе (асабліва зубр, лось, дзік, высакародны алень). Адылі ўсё-роўна ўсім сысунам у ядун цяжка.

Сёлета разам з Ірынай Ратэнка мы зрабілі першы відэа-рэпартаж пра цяжар капытным і іншым сысунам у ядун.